Blog

Zawsze uważałam, że nauczyciele rozwijają się zawodowo, tylko jeśli sami podejmują taką decyzję. Czasami jednak okoliczności nie dają nauczycielom innego wyboru, jak tylko się rozwijać. Badania przeprowadzone przeze mnie w 2012 roku na temat rozwoju zawodowego nauczycieli w kontekście prawniczego języka angielskiego wykazały, że lektorzy rzadko sami wybierali ścieżkę kariery nauczyciela prawniczego języka angielskiego i zazwyczaj byli w jakiś sposób zmuszani poprzez okoliczności do podjęcia się nauczania języka angielskiego (2012: 122). Pytani przeze mnie o to, jak się czuli na początku swojej kariery lektora prawniczego języka angielskiego, używali słów takich jak: panika, zażenowanie, stres, niepewność, utrata bezpieczeństwa i pewności siebie. Ankieta ta pokazała jednak, że większość nauczycieli podjęła wyzwanie i z odwagą, otwartością i zapałem stawiła czoła nowemu przedsięwzięciu. Ich narracje potwierdziły strategię zalecaną przez Nunana (2001: 3), że to nauczyciele (sami) wybierają obszar, który chcą doskonalić, i to staje się motorem ich rozwoju zawodowego. Wszystkie osoby potwierdzały, że pogłębiały wiedzy z zakresu prawa poprzez m.in.: czytanie książek prawniczych, podręczników akademickich, stron internetowych, dwujęzycznych kodeksów i ustaw, powieści Grishama, tłumaczenie tekstów oraz tworzenie list słownictwa.

Moim celem było zbadanie pozytywnego wpływu analizy potrzeb językowych słuchaczy na rozwój zawodowy nauczycieli. Oczywistym jest, że im większa wiedza nauczyciela o uczącym się i jego potrzebach, tym lepiej dopasowane kursy są modelowane. Potrzeby językowe prawników są jednak na tyle duże, że aby je zaspokoić nauczyciele muszą podejmować różnorodne działania, aby rozwijać swoje kompetencje, tj. wiedzę i umiejętności. W rezultacie z przeprowadzenia analizy potrzeb skorzystają nie tylko uczestnicy kursu, ale również nauczyciele, ponieważ będą podejmowali on rozwój zawodowy.

W kontekście kursów prawniczego języka angielskiego nawet lektorzy doświadczeni w nauczaniu innych rodzajów języka angielskiego, po raz kolejny musieli podejść do swojej pracy jako debiutanci i wypracowywać własne know-how, a przede wszystkim zdobyć i poszerzyć wiedzę z zakresu prawa. Dla wielu z nich był to punkt zwrotny w ich karierze zawodowej i szansa zarówno na rozwój, jak i utrzymanie zatrudnienia.

Sytuacja ta jest doskonałą ilustracją opinii wielu lingwistów, którzy twierdzą, że praca nauczycieli języków specjalistycznych to coś więcej niż tylko nauczanie. Z tego powodu preferują oni termin „specjalista” (ang. practitioner) (Robinson, 1991; Dudley Evans & St. John, 1991), gdyż ten termin lepiej podsumowuje zakres obowiązków nauczycieli ESP i docenia różne role, jakie oni wypełniają w trakcie kursów. A mogą się one być następujące:

• Praktyk ESP (English for Specific Purposes) jako nauczyciel, który zarówno naucza języka, odpowiednich umiejętności językowych jak i mikro-umiejętności (np. gramatyki, słownictwa, gatunków tekstów, z których uczący się będą mieli styczność). Odwieczne pytanie dotyczy tego, ile wiedzy merytorycznej z zakresu prawa powinni posiadać nauczyciele, zwłaszcza lektorzy prawniczego języka angielskiego, którzy zazwyczaj nie posiadają wykształcenia prawniczego, oraz ile powinni się zaangażować w nauczanie treści sensu stricto prawnych, tj. kto jest „ekspertem” w zakresie prawa na zajęciach. Jak zasugerowała Northcott (2008:40), na to, w jakim stopniu nauczyciel ELP musi bezpośrednio zaangażować się w wyjaśnianie kwestii prawnych, będzie miał wpływ poziom wiedzy prawniczej uczniów. Na kursach języka obcego dla celów specjalistycznych nauczyciele mają możliwość polegania na wiedzy merytorycznej słuchaczy, a sami powinni pozostać ekspertami w zakresie języka obcego.
• Praktyk ESP jako „partner/kolaborant” który współpracuje z różnymi grupami specjalistów na różnych etapach projektowania i podczas trwania kursu. Mogą to być uczący się, którzy wnoszą swoją specjalistyczną wiedzę do klasy, lub eksperci z poszczególnych dziedzin, którzy pełnią rolę konsultantów w zakresie treści, typów zadań lub umiejętności, które powinny pojawić się na zajęciach, lub inni nauczyciele-specjaliści w zakresie ESP, z którymi mogą dzielić się doświadczeniami, materiałami i uczyć się od siebie nawzajem.
• Nauczyciel-specjalista ESP jako tester, który jest podejmuje różnego rodzaju działania ewaluacyjne, np. ocenę wyników uczniów za pomocą testów kwalifikacyjnych, testów diagnostycznych, egzaminów certyfikacyjnych (np. TOLES, LCCI, IELTS), ewaluację kursów, materiałów dydaktycznych itp.
• Nauczyciel-specjalista ESP jako projektant kursów i twórca materiałów – tradycyjnymi rolami opisywanymi w literaturze, gdyż w przypadku kursów bardzo specjalistycznych często nie jest możliwe korzystanie z samego podręcznika bez dodatkowych materiałów. W przypadku kursów prawniczego języka angielskiego sytuacja poprawiła się znacznie w ciągu ostatniej dekady, kiedy to opublikowano wiele nowych podręczników. Nauczyciele prawniczego języka angielskiego wciąż często nadal piszą swoje materiały, ale ich praca częściej koncentruje się na selekcji i adaptacji istniejących, publikowanych materiałów, co jest zgodne z nowym trendem w edukacji, który zaleca „opiekowanie się treścią” (ang. content curation), polegając na wyszukiwaniu, filtrowaniu, organizowaniu i udostępnianiu istniejących materiałów, a nie tworzeniu własnych materiałów od podstaw.
• Nauczyciel-specjalista ESP jako badacz to rola nakładającą na nauczycieli potrzebę nadążania za rosnącą ilością publikowanych badań, np. nad analizą potrzeb, nowymi trendami w ESP, metodologią nauczania, itp. Rola badacza jest również tą, którą nauczyciele przyjmują na różnych etapach procesu projektowania kursu. Może ona na przykład polegać na przeprowadzeniu analizy potrzeb uczniów lub ewaluacji kursów, które mogą pomóc lektorom lepiej zrozumieć potrzeby i preferencje ich studentów, a także zaprojektować kursy, które pełniej zaspokoją potrzeby studentów. Badania mogą również pomóc nauczycielom stać się ekspertami w swoich dyscyplinach, a w rezultacie trenerami nauczycieli, prelegentami na konferencji, autorami artykułów lub pracownikami naukowymi pracującymi nad kolejnym stopniem naukowym.

Zrozumienie złożoności różnych ról, jakie pełnią nauczyciele/specjaliści w ramach ESP, może pomóc im w zrozumieniu, w jaki sposób mogą sami rozwijać się zawodowo. Ponieważ proces ten jest bardzo często działaniem typu „zrób to sam”, nauczyciele muszą wiedzieć, że aby stać się doświadczonym nauczycielem lub powinni rozwijać swoje różne role, które są im przydzielane w sali zajęciowej i poza nią.

Bailey, K., Curtis, A. and Nunan, D. 2001. Pursuing Professional Development: The Self as Source. Boston, Massachusetts: Heinle and Heinle.

Dudley-Evans, T. and St. John, M. J. 1998. Developments in English for Specific Purposes. Cambridge: Cambridge University Press.

Łuczak, A. 2012. ‘Learning to teach legal English. Teacher’s professional development in ELP context’. Scientific Bulletin. Education Sciences Series, 114-142. Pitesti: University of Pitesti Publishing House: Year IX, no. 2.

Northcott, J. 2008. ‘Language education for law professionals’ in J. Gibbons and M.T. Turell (eds.) Dimensions of Forensic Linguistics,27-45. Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. 

Robinson, P. 1991. ESP Today: A Practitioner’s Guide. Prentice Hall International Language Teaching.

“Sometimes empty page presents most possibilities”

Paterson (a movie)

Sometimes empty page presents most possibilities but you have to be brave to start writing on it.

You may need to change the venue where you write. Go out to a café or library. Sometimes the change of the chair you usually sit in may be enough. Change the view you see form where you are sitting. Face the window you normally have at your back. Change the keyboard. Perhaps the one you are using is not pleasant or comfortable to type on.

Perhaps you should start writing by hand and only after a while switch to typing. But, do something to start writing on your empty page. If you only think without putting your ideas on paper or screen, the ideas will disappear, vanish in your memory. They will not conceive the new ones. Ideas have the wonderful quality of gemmating.

Only when you start developing a new idea in writing or in any other area, the new ideas will start to pop up. Only because you are growing as an author or creator. You gain experience, you become an expert, you are brave to experiment, whatever you do starts to inspire you to do even more.

When you publish your texts, people start to interact with it and you. These interactions become inspirational as well. Be brave to face them. If you publish for professionals, the interactions will probably be of high standard and eye-opening. Talking to people is very often the most beneficial for your development.

You only have to start. You may start with an empty page.